Hoe kun je reflecteren op iets waarvan je je niet bewust bent?

Ze wordt gek van hem. Leidinggevende Désirée moppert dat ze al zo lang tegen Jan zegt dat hij naar zichzelf moet kijken, maar hij doet het gewoon niet. Ze ziet totaal geen zelfreflectie bij hem.

Dwarsliggende denkwijzen: weerstand?
Jan is de oudste medewerker in het team. Een stevige professional met heel wat werkervaring op de teller en allerlei opleidingen gevolgd. Ontzettend populair bij zijn collega’s, want hij weet een oplossing voor elk probleem. De werkrelatie tussen Jan en Désirée wordt echter steeds slechter.
Als ze met een nieuw plan komt, ligt hij altijd dwars. Jan begrijpt niet waarom ze dat zo lastig vindt. Het enige wat hij doet, is toch de kwaliteit bewaken? Als hij kijkt naar alles wat hij heeft meegemaakt, nou, dan weet hij wel wat werkt in deze organisatie. Zelf heeft hij vaak genoeg zijn neus gestoten toen – zo zegt hij met een knipoog –‘ik nog jong en enthousiast was’.

Van knipogen naar knallen
Ze komen samen praten als het tussen hen weer eens uit de hand is gelopen. Als Désirée voor de zoveelste keer zegt dat hij geen zelfrelflectie heeft, ontploft Jan: ‘Hoezo geen zelfreflectie – wat bedoel je daar dan mee? Geef eens een voorbeeld’. Al snel blijkt dat ze vooral last heeft van zijn negatieve reactie op veranderingen. Ze snapt best dat hij in de loop van de jaren veel heeft zien mislukken, maar misschien gaat het deze keer wél goed. En wat hij wel eens mag doen, is aangeven waaróm het de vorige keer is mislukt. Die kennis kunnen ze goed gebruiken. Jan is verbijsterd: dat deed hij toch al de hele tijd?

De generatiekloof op het werk
Jan en Désirée zijn niets buitengewoons. Het gaat vaker mis tussen ervaren werkers en hun (meestal jongere) leidinggevenden. Zeker als de Jannen (en Maria’s) niet verder komen dan roepen dat die veranderingen negatief zullen uitpakken, omdat ze vroeger ook niet werkten. En zeker ook als de Désirées (en Jerry’s) blijven roepen dat die oude knarren allemaal zo inflexibel zijn. Kan het anders? Ja. En dat moet ook. Laten we het eens wat breder bekijken.

De diverse wereld van werkflexibiliteit
We zijn allemaal verschillend in onze flexibiliteit. Sommige mensen vinden voorspelbaarheid heerlijk en houden van vaste patronen. Zijn ze daarom inflexibel? Ach, ze komen prima tot hun recht in bijvoorbeeld controlewerk. Anderen houden van avontuur en snakken naar variatie. Weer een andere groep heeft grote verantwoordelijkheden in de privésfeer en kiest ervoor op het werk minder flexibel te zijn.
Ook de dynamiek in het werk kan verschillen. De ene soort werk blijft gedurende jaren dezelfde, in een ander werkgebied volgen de veranderingen elkaar snel op.

De psychologie van verandering
Elke verandering roept weerstand op bij de mensen die deze verandering moeten uitvoeren. Ook als je jezelf als heel flexibel ziet. Het is een normale menselijke reactie om altijd even te denken: ik weet wat ik heb; wat ik krijg, moet ik maar afwachten.
Wat kunnen ervaren werkers en hun leidinggevenden doen om vervelende situaties en conflicten met elkaar te voorkomen? Twee keer drie tips.

Ben jij flexibel op de werkvloer? Drie tips voor de ervaren Jannen en Maria’s
Echt inflexibel zijn, geen oog hebben voor wat de organisatie nodig heeft om verder te komen, maakt je niet populair op het werk. Onderzoek eens of jij in je vaardigheden en houding flexibel bent.

1. Zorg dat je thuis bent in projectmatig en teamgericht werken. Deze vaardigheden zijn belangrijk als je het over flexibiliteit hebt. Volg zeker een training als je de neiging hebt je terug te trekken in je eigen bubbel.
2. Haal ‘vroeger’ er niet bij als je opmerkingen maakt over nieuwe ideeën. Vertaal je ervaring naar het hier en nu en stel vragen op basis hiervan.
3. Als je denkt dat je genoeg redenen hebt om negatief te zijn, verbind hier dan gevolgen aan. Wijzig je houding, anders wordt het nog lastiger voor je. Of zoek een andere baan waar je meer energie uit haalt.

Oud of goud? Drie tips voor de leidinggevende Désirées en Jerry’s
In veel organisaties is er een tekort aan personeel en een hoge werkdruk. Wees zuinig op zittende oudere werknemers en hun opgebouwde ervaring. Een paar manieren om de talenten van medewerkers in de tweede loopbaanhelft zo goed mogelijk te benutten.

1. Voorkom dat je oudere werkers vanuit stereotypen benadert. Stem je interventies af op de persoon.
2. Geef in periodieke bilaterale gesprekken aandacht aan de relatie tussen de kwaliteiten van de medewerker en de eisen die een takenpakket stelt. Wat geeft iemand energie? Wat wil iemand nog leren?
3. Onderzoek samen waar de medewerker zijn ervaring optimaal kan inzetten voor de organisatie. Denk eens aan jobcrafting!

Van conflict naar samenwerking
Hoe het afliep met Jan en Désireé in mijn praktijkkamer? Na een tijdje praten kwamen ze tot de conclusie dat het eigenlijk ging over toonzetting en duidelijke woordkeuze. Misverstand opgelost. Het werd nog beter toen ik een paar maanden later van een enthousiaste Jan hoorde dat hij was gevraagd om deel te nemen aan een nieuwe projectgroep. Juist vanwege zijn brede ervaring.

Vrij naar de Coachingskalender

► Fotocredit
Bovenrand en in blog: Siggy Nowak via Pixabay
Onderaan: Vic Padilla via Pixabay