Grijze koppen kunnen niet leren

‘Die ouderen denken dat ze alles al hebben meegemaakt, dus die krijg je echt niet meer in de leerstand.’
‘Bij ons is de gemiddelde leeftijd 48, dus verandering komt hier niet gemakkelijk van de grond.’
Woorden als grijze duiven, fossielen, boomers, de grijze leemlaag - ze weet er alles van.
Haar samenvatting: op je vijftigste wordt je denkvermogen uitgeschakeld.

Senior professionals
Ze heet Tineke van Kooten en is specialist in het adviseren over en onderzoeken van senior professionals. Ik maak haar mee in een webinar over het innovatief vermogen van 50+’ers – een titel die heerlijk haaks staat op de vooroordelen over deze leeftijdsgroep.

Leeftijdsdiscriminatie
Ze wijst erop dat er meer 50+’ers dan dertigers en veertigers op de arbeidsmarkt zijn. De beelden over ervaren werkers zijn hardnekkig en zorgen ervoor dat deze groep niet populair is, zelfs niet bij een krappe arbeidsmarkt. Zodra ze een andere baan zoeken, krijgen ze te maken met leeftijdsdiscriminatie. Natuurlijk mag dat niet volgens de Grondwet, maar het gebeurt toch. Dat merken 50+’ers en is ook te vinden in onderzoeksrapporten van het College voor de Rechten van de Mens.

Ontzien
Organisaties hebben wel aandacht voor oudere werkers, maar ze denken dat ze het beste helpen door hen te ontzien. Dus kijken ze vooral naar het voorkomen van verzuim, minder werken en een stapje terug. Echter: veel 50+’ers willen andere, grotere dingen en lopen tegen een muur aan.

Is dat een probleem?
Ja! Het is pijnlijk voor die 50+’ers: ze worden over het hoofd gezien, ‘weggezet’. Het is dom om als organisatie talenten niet in te zetten. En economisch en maatschappelijk verliezen we veel als zo’n grote groep werkers niet meedoet met ‘een leven lang ontwikkelen’.

Verschillend en toch hetzelfde
Hoe zit het nou met dat leer-, ontwikkel- en innovatievermogen tijdens onze lange loopbaan? Tineke begint met een disclaimer: iedereen is anders en hoe ouder we worden, hoe meer we van elkaar verschillen. Dat komt omdat we niet allemaal dezelfde ervaringen opdoen. Toch zijn er wel een paar trends.

Intelligentie
We merken aan ons lijf dat sommige dingen lastiger worden. Dus denken we dat kunnen leren en ontwikkelen, vermindert als je ouder wordt. Maar dat klopt niet! Al meer dan vijftig jaar geleden bleek uit onderzoek dat er twee vormen van intelligentie zijn en dat maar één daarvan kleiner wordt in de tijd. De wetenschappers noemen die eerste vorm vloeibare intelligentie: deze heeft vooral te maken met de capaciteit van het brein en de snelheid van je reactie. Voorbeeld: ‘Ik kan niet op die naam komen’.

Compensatie
De tweede vorm, gekristalliseerde intelligentie, wordt bepaald door algemene ontwikkeling, woordenschat en strategisch inzicht. Deze vorm groeit tijdens je leven en daarom wordt het steeds gemakkelijker om verbanden te leggen en snel ‘het grote plaatje’ te zien.
Prachtig is dat deze groei het verlies bij de eerste vorm compenseert. Dus: ouderen leren niet minder gemakkelijk dan jongeren, maar anders. Grijze koppen kunnen nog steeds leren!

Variatie
Ook over het innovatievermogen vertelt ze boeiende dingen. Dat vermogen heeft niets te maken met leeftijd, maar met hoeveel variatie er zit in de ervaring die iemand opdoet. Stel dat je lang hetzelfde werk doet en telkens wordt gevraagd voor dezelfde soort taken. Dan ga je moeilijker experimenteren met iets nieuws. Je krijgt steeds meer kennis van een steeds kleiner gebied.

Vernieuwing
Anders is het als je veel verschillende ervaringen opdoet en bezig bent met nieuwe dingen. Dat kan zijn omdat je dat zelf wilt, maar het kan ook worden gestimuleerd door je werkomgeving. Je raadt het al: deze mensen hebben meer innovatief vermogen.
Een belangrijke factor is ook dat door succeservaringen met leren, ontwikkelen en innoveren je zelfvertrouwen op het werk groeit. Je wilt graag doorgaan met leren en innoveren.

It takes two to tango
Het kan dus wel degelijk: met plezier en productief blijven werken, vernieuwingsbereidheid in de tweede loopbaanhelft. Maar dat gaat niet vanzelf.
Ervaren werker: blijf fris in je hoofd. Zorg voor variatie in je ervaringen, houd een open blik.
Leidinggevende of HR-functionaris: zorg dat oudere werkers mogelijkheden krijgen voor leren en ontwikkelen en stimuleer ze.
Als deze werkliefde er van beide ‘kanten’ is, komt er een dag dat we het niet meer hebben over het imagoprobleem van de 50+’ers – dat is dan verdwenen.

► Fotocredit
Bovenrand: Pixabay | Alexas_Fotos 3540411
In blog: Pixabay | Michał 2799082

Vrij naar het artikel van Tineke van Kooten in het tijdschrift Opleiding & Ontwikkeling: Voorbij duurzame inzetbaarheid – Het innovatief vermogen van ervaren professionals