Waarschuwing voor 40+’ers: use it or lose it!

Al die negatieve vooroordelen over ouderen? Ik zeg het maar direct: ze kloppen. Of je het nou leuk vindt of niet, je verliest heel veel als je ouder wordt.

Hersenen
Nieuwe technieken zorgen ervoor dat we steeds meer weten over hersenen. Als ik een paar bronnen naast elkaar zet, kom ik tot een droevige conclusie. Wat we kwijtraken in de loop van de tijd? Hou je vast, het is een behoorlijke opsomming.

Verdwijnen
De snelheid waarmee we waarnemen en reageren wordt lager.
We kunnen ons minder goed concentreren, zeker als het gaat om dingen leren waar we geen zin in hebben.
Het geheugen laat ons steeds vaker in de steek (de seniorenmomentjes).
Onze mentale flexibiliteit, die we nodig hebben om te schakelen tussen processen of inhouden, wordt kleiner.
We vinden het lastiger om nieuwe feiten of procedures te leren en gebeurtenissen te onthouden.
Vraag ons niet om nieuwe records te vestigen bij het snel beslissen in kale laboratoriumsituaties – dat lukt niet meer.

Verschijnen
Ben je er nog? Gelukkig maar, want er is ook goed nieuws. Nieuwe inzichten uit hersenonderzoek laten zien dat sommige vermogens weliswaar verkleinen, maar dat andere groter worden! Ook hier een aardig rijtje.
We kunnen beter zelfstandig oordelen.
Onze zelfkennis is vergroot en daarom kunnen we emoties en stemmingen beter begrijpen en reguleren.
Laat die laboratoriumtesten maar buiten beschouwing; in het echte leven besluiten we veel effectiever.
Onze sociale en communicatieve vaardigheden zijn gegroeid.
We kunnen zaken in een breder perspectief plaatsen en (waarden)tegenstellingen overbruggen.
Door de jaren heen zijn we minder egoïstisch geworden en weten we ons eigen belang en positie te relativeren.
We zijn beter geworden in het herkennen van patronen, waardoor we bijvoorbeeld in nieuwe problemen oude, al opgeloste problemen zien.
Naast ons denken hebben we geleerd te vertrouwen op onze intuïtie.
We kregen er kennis, expertise, competenties en wijsheid bij.
Mooi hè? Dit lijstje is ook nog langer dan het vorige!

Hoogtepunt
Ook aardig om te weten, is dat denkvermogens pas hun hoogtepunt bereiken rond ons 70ste. Natuurlijk kun je al veel eerder vastroesten of aftakelen, maar als alles goed gaat, zijn we als 60+’ers in staat om in ons werk of dagelijks leven hele mooie dingen te doen.

Maar
Er is één groot maar. De middenperiode van ons leven en onze loopbaan bepaalt voor een groot deel hoe de seniorfase zal verlopen. Wat je niet aan vermogens gebruikt, gaat verloren: use it or lose it. En dat is wat ik jammer genoeg vaak zie bij ervaren ambtenaren van 40 jaar of ouder. Ze willen niets nieuws leren en ontwikkelen zich dus niet meer.

Beelden
Dat komt voor een deel omdat niemand ze hiervoor stimuleert. In Nederland zijn de beelden over oudere werknemers en hun verminderde productiviteit en inzetbaarheid stukken negatiever dan in andere landen. Vaak vinden we als oudere werknemers dat we recht hebben op ‘ontziebeleid’: extra vrije dagen en lichtere taken. Zo zorgen werkgevers en werknemers ervoor dat ze elkaar versterken in het niet meer serieus nemen van de tweede loopbaanhelft. Loopbanen lopen dan vast, de persoonlijke ontwikkeling stokt.

Ontwikkeling
Ontzettend jammer dat we elkaar niet de kans geven de confrontatie aan te gaan met nieuwe taken, uitdagingen en situaties. Die ontmoetingen zorgen ervoor dat we onze hersenen constant laten leren. Zo blijf je ontwikkelingsgericht en proactief.
Ik pleit al jaren voor structurele begeleiding bij de tweede loopbaanhelft. Niet alleen als er conflicten of veranderingen in de organisatie zijn, maar ook preventief. Wat levert dat op? Dat de prachtige kwaliteiten die mensen in deze levensfase hebben, worden gebruikt. Dat zorgt voor werkgeluk, zowel voor werkgevers als werknemers. En nee, daar is niets vaags aan, want onderzoek laat ook zien dat gelukkige werknemers veel productiever zijn!
Wat houdt jou nog tegen?

Vrij naar het artikel ‘Use it or lose it – Het verdwijnen en verschijnen van vermogens bij het ouder worden’ van Tom Luken (Counselling Magazine, 2013, nr. 3)