Stippen, spiegels en pompoenen

Als ze niet zou werken, had ze lang geleden zelfmoord gepleegd. Hoe meer ik over haar lees, hoe beter ik begrijp dat ze de waarheid spreekt. Wat wil je als je, zoals zij, jarenlang een leven als uit een grimmig sprookje leidt. Het bestaat uit verhaallijnen die je niet in werkelijkheid wilt beleven.

Haar jeugd
Geboren in een diep ongelukkig gezin met veel geld, maar zonder liefde. Als kind wil ze schilder worden en sleept een schetsboek met zich mee. Haar moeder verwoest dit alles en zegt dat ze zich met etiquette moet bezighouden - dan kan er een beter huwelijk gearrangeerd worden. Haar vader is er nooit. Die brengt zijn tijd door bij minnaressen. De moeder draagt het meisje op hem te bespioneren, maar wordt woedend bij elke rapportage.

Ziekte
De situatie wordt nog moeilijker als ze tien jaar is en last krijgt van hallucinaties en visioenen. Ze heeft het gevoel dat ze wordt opgeslorpt door pratende bloemen. Tekenen en schilderen zijn de enige manier waarop ze zich tegen deze panische angst kan wapenen. Het is het begin van schizofrenie: een ernstige psychiatrische ziekte waarbij je dingen ziet, hoort, voelt, proeft of ruikt die er niet zijn. Je hersenen houden je voor de gek.

Verstikkend
Als dertienjarige wordt ze verplicht om te werken in een militaire fabriek. Daar moet ze parachutes voor het leger naaien. Hoe meer de huwelijkse leeftijd nadert, hoe meer verbeten ze alle kandidaten afwijst. Ze slaagt erin om traditionele schilderkunst te studeren. Die is haar echter al snel veel te verstikkend, net als de tradities waar ze als jonge vrouw tegen moet vechten.

Emigratie
Ze zet een voor die tijd ongekend grote stap: ze verlaat haar familie in Japan en vertrekt naar Amerika. Daar kan ze haar belangstelling voor avant-garde kunst voeden en werkt ze keihard om haar kunstenaarschap op de kaart te zetten. Dat valt tegen. Vrouwen spelen geen rol in de jaren zestig, ze spreekt slecht Engels, heeft geen netwerk en belandt regelmatig in het ziekenhuis met burn-outverschijnselen.

Terugkeer
Ze werkt harder dan ooit en slaagt er op haar dertigste in haar eerste tentoonstelling te krijgen. Daarna gaat het langzaam beter, totdat mannelijke collega’s als Andy Warhol met haar ideeën aan de haal gaan. Die hebben er succes mee, zij niet. Ze raakt gedeprimeerd, springt het raam uit, maar overleeft de val. Na het overlijden van zowel haar liefdespartner als haar vader gaat het zo slecht met haar dat ze gedesillusioneerd terugkeert naar Japan.

Ziekenhuis
Daar hebben ze niet veel op met avant-garde kunst en moet ze als kunstenaar opnieuw beginnen. De depressies en hallucinaties slaan steeds harder toe. Als die ertoe leiden dat ze niet meer kan tekenen, doet ze weer een zelfmoordpoging. Daarna besluit ze om zich te laten opnemen in een psychiatrisch ziekenhuis. Daar werkt een arts die veel ziet in kunsttherapie en langzaam pakt ze de kunst weer op. Het overzichtelijke leven in het ziekenhuis bevalt goed. Het stelt haar in staat alle aandacht te richten op haar kunstwerk.

Een eigen stijl
Er komt een solotentoonstelling in Tokyo en vanuit Europa en Amerika ontstaat er belangstelling voor haar werk. De grote doorbraak komt als ze Japan vertegenwoordigt op de toonaangevende kunstmanifestatie Biënnale in Venetië. Haar eigenzinnige stijl met stippen, spiegels en grote pompoenen is een explosie van kleur en trekt de hele wereld over. Haar tentoonstellingen worden door miljoenen bezocht en het publiek staat ervoor in de rij. Ook nu ze 90+ is, blijft ze elke dag werken in het atelier naast het ziekenhuis waar ze al meer dan veertig jaar woont.

Nadeel?
Haar levensverhaal fascineert me. Ze groeide op in moeilijke omstandigheden, maar heeft zich ontwikkeld door de confrontatie aan te gaan met haar situatie. Ondanks alle tegenspoed gaf ze nooit op. Ze heeft werelden geschapen die niemand zich kon voorstellen en zorgde voor een nieuwe stijl in de Japanse kunst. Het verhaal van Yayoi Kusama laat zien dat een crisis in je leven ook een kans kan zijn. Juist datgene waardoor we denken dat we ten opzichte van anderen in het nadeel zijn, maakt ons misschien wel uniek en anders!

Bonus
Maak kennis met deze bijzondere vrouw: bekijk hieronder een deel van de film Kusama: Princess of Polka Dots (2012) die over haar werd gemaakt ter gelegenheid van de tentoonstelling in The Tate Modern Museum of Art.

► Fotocredit
Bovenrand: foto van Tracey Wong via Pixabay
In blog:
staande foto: van Tracey Wong via Pixabay
liggende foto links: van SH Kim via Pixabay
liggende foto rechts: van yuri hwang via Pixabay