Ouder, trager, wijzer – en stiekem gewoon gelukkiger

Vanaf mijn veertigste is het een lange weg naar beneden. Mijn lijf wordt trager, mijn uiterlijk 'geteisterd' door rimpels, wallen en grijze haren. Ook mijn geheugen en leervermogen laten me soms in de steek. Toch weet een ander deel van mij dat ik niet hoef te wanhopen over ouder worden. 'Kommer en kwel' worden ruimschoots gecompenseerd door iets heel anders.

Wachten op de bus (en op geduld?)
De bus is veel te laat. Ik spreek de andere wachtende aan: een jonge vrouw van rond de 25, die druk bezig is op haar mobiel. ‘Weet jij of de bus van 18.53 is uitgevallen?’ Ze switcht naar een ander scherm en bevestigt mijn vermoeden. ‘Ja, uitgevallen. Ik baal ontzettend, want de vorige was drie minuten te vroeg en die miste ik net. Nu moet ik nog langer wachten!’. Haar irritatie klinkt ruim over het busperron.

De wereld is te traag voor haar snelheid
Ze vertelt dat ze uit haar werk komt en altijd met de fiets gaat, maar dat deze een paar dagen geleden is gestolen. Normaal doet ze er met haar snelle fiets een kwartiertje over om thuis te komen. Nu staat ze al drie kwartier te wachten! Ik reken snel uit sinds hoe laat ze bij de halte staat en kom uit op iets meer dan een half uur. Ze ratelt ondertussen mopperend verder. Hoe vaak de bussen niet komen of veel te laat zijn. Hoeveel tijd dat haar kost. Dat het indienen van klachten geen enkele zin heeft. Dat de klantenservice onbereikbaar is. Ik knik, hum en zeg af en toe kort iets terug. Dan verschijnt eindelijk de bus.

Een bus vol ergernis
Ik laat haar als eerste instappen. De chauffeur krijgt meteen de volle laag over zich heen. Ik check in en loop wat verder door de bus. Zij kruipt op de eerste bank en gaat met de chauffeur in gesprek. Nou ja, gesprek, het is meer een tirade met eenrichtingsverkeer. Ze blijft herhalen wat ze eerder tegen mij zei. Ik schakel uit en verdiep me in mijn magazine. Zij ratelt door tot we allebei bij dezelfde halte uitstappen. Ik zeg haar vriendelijk gedag. Met snelle, nijdige passen beent ze de andere kant op.

Wetenschap en gevoel: het mysterie van de U-curve
Even terug naar de eerste alinea. Voor de compensatie van het gedoe dat met ouder worden te maken heeft, is sinds 2008 de U-curve onze trouwe bondgenoot. Die gebogen lijn koppelt leeftijd aan het levensgeluk dat mensen ervaren. Binnen de sociale wetenschappen is deze gelukscurve een van de meest opvallende, hardnekkige patronen. Jeugd en ouderdom worden als de gelukkigste perioden van het leven gezien.
Wat tussen die twee uiterste pieken gebeurt, geeft de curve zijn patroon en zijn naam. Dat werkt als volgt. In een mensenleven heeft geluk de neiging om vroeg in de volwassenheid hoog te beginnen. Dan daalt deze naar een dieptepunt in je middelbare jaren: de U-vorm bereikt de bodem. Op latere leeftijd stijgt het geluksgevoel weer en wordt het tweede pootje van de U langer.

Jong zijn is niet meer wat het was
Een kleine nuancering, om deze tekst een correcte wetenschappelijke basis te geven. In 2024 kwam er een eind aan de bijna eeuwig lijkende waarde van de U-curve. Plotseling verloor de curve zijn vorm en werd het een geleidelijk stijgende lijn. Opeens bleken jongeren heel ongelukkig te zijn en op het allerlaagste punt te zitten. Wetenschappers waren stomverbaasd en sloegen alarm. Terugkijkend zagen ze dat Covid een trend versterkte die al langer gaande was, maar niet eerder werd onderkend. Het is nog onduidelijk wat die trend heeft veroorzaakt. Mobiele telefoons en sociale media worden als mogelijke factoren gezien.

Een stijgend geluk, ondanks alles
Ook al is de U-curve veranderd, wat blijft is het stijgende geluksgevoel dat hand in hand loopt met leeftijd. We worden dan misschien niet knapper, sneller of slimmer, maar we gaan ons wél steeds gelukkiger voelen! Reis met me mee langs de boeiende conclusies van wetenschappelijk onderzoek over de hele wereld.
Een kleine disclaimer daarbij. Niet in alle culturen is de lijn eenduidig. Zo lijkt bijvoorbeeld de midlife crisis in Oosterse culturen minder aanwezig dan in Westerse. En in het Wereld Geluksrapport 2024 geven Centraal- en Oost-Europa hogere gelukscijfers aan voor jongeren dan voor ouderen. Hoewel het gemiddelden zijn en blijven, is de tendens dezelfde.

Je brein verandert - en dat is goed nieuws!
Veel van de positieve veranderingen op oudere leeftijd hebben te maken met ons veranderende brein. Ik beschrijf een paar van de voordelen.

Mildheid
Vervelende gebeurtenissen brengen ouderen minder snel uit hun evenwicht. Ons emotiecentrum (de amygdala) kunnen we sneller in de ruststand zetten. Daardoor kon ik bijvoorbeeld milder reageren op die busvertraging. We worden reflectiever en oordelen minder snel over anderen. Gemiddeld scoren ouderen hoger op relativeringsvermogen en vriendelijkheid. Door meer levenservaring zijn we beter in staat om rustig om te gaan met zaken die onzeker zijn en verschillend kunnen uitpakken.

Positiviteit
We zijn meer gericht op positieve informatie: het positivity-effect. Ouderen nemen positieve informatie beter waar dan negatieve en onthouden deze beter. Bij jongeren is dat juist andersom. Vanuit het oogpunt van de evolutie is dit een belangrijk effect: ouderen kunnen het emotionele welzijn van een groep opvijzelen.
We zijn ons meer bewust van onze sterfelijkheid en focussen meer op het reguleren van onze emoties om positieve gevoelens alle ruimte te geven.

Minder missen
Jongeren kampen veel met de fear of missing out (FOMO). Het gevoel om iets te missen, staat dan centraal - vaak opgewekt door het succes van anderen. Deze angst is een natuurlijke reactie, waarbij mensen zich laten leiden door gevoelens en emoties.
Het oudere brein maakt echter minder dopamine aan en heeft ook minder dopaminereceptoren: onderdelen van een cel die gevoelig zijn voor prikkels. Dat heeft het nadeel dat we activiteiten die we in onze jeugd geweldig vonden, nu als minder leuk waarderen. Het voordeel is echter dat we niet zo’n last hebben van FOMO.

Omgaan met fouten
Ons oudere brein heeft minder last van spijt of teleurstelling. Dat kwam naar voren uit een laboratoriumtest waarin mensen keuzes moesten maken die grote gevolgen konden hebben. Jonge hersenen bleken na een foute keuze veel meer breinactiviteit te hebben dan oudere.
Ouderen kunnen onrechtvaardigheid met meer compassie en minder wanhoop bezien.

Ouder worden als proces van acceptatie en groei
Als ik naar mezelf kijk, realiseer ik me dat ik als 60+’er veel heb meegemaakt. Zowel in mijn werk als privé. De dagen waarop ik minder energie heb, voel ik beter aan en laat ik toe. Terwijl ik daar vroeger niets van wilde weten en regelmatig over mijn grenzen ging. Ik kan nu veel meer mezelf zijn en relativeer makkelijker. Dat compenseert de fysieke ongemakken ruimschoots!

Gelukkig worden door minder met geluk bezig te zijn
Ik eindig met misschien wel het grootste misverstand over geluk. Laat niet alles om geluk zelf draaien. Ga juist om andere dingen geven. Je hoeft niet meteen de hele mensheid te gaan redden, maar onderzoek wat jij kunt doen om de wereld een stukje mooier te maken.

Waar vind jij de zin van jouw leven?

Extra
In de video ontdek je dat onderzoek telkens weer tot de conclusie komt dat ouderen gelukkiger zijn dan mensen van middelbare leeftijd of jongeren. Ouder worden brengt opmerkelijke veranderingen: naast meer kennis en ervaring ook verbeteringen in de emotionele aspecten van het leven.
 

Bronnen
Deena Mouse: Jongvolwassenheid is niet langer een van de gelukkigste periodes in het leven. Op Eos Wetenschap.eu, 16 juli 2024. Oorspronkelijke bron: Scientific American.
National Initiative for the Care of the Elderly (NICE): Are Older Adults the Happiest Age Group? Laatste update 4 december 2024.
Anne Pek: Waarom we in de tweede helft van ons leven gelukkiger worden. Op Pyschologie.nl, 30 december 2024.
Kieran Setiya: De U-curve – hoe filosofie kan inspireren om de weg te vinden naar het geluk. Amsterdam: Harper Collins Holland, 2019. Vertaling Renske Groeneveld. Oorspronkelijke uitgave: Midlife, A Philosophical Guide, Harper Collins, 2017.
World Happiness Report 2024

► Fotocredit
Bovenrand: soramang via Pixabay
In blog: fotobibliotheek Centre for Ageing Better