Hoe iemand de tijd trotseert en beroemd wordt

Wie niet beter weet, ziet een rustige, vriendelijke opa die van tuinieren houdt. Maar de foto’s verhullen dat hij een rebel is. Met zijn avontuurlijke geest en een stelletje vrienden zette hij de hele geschiedenis op zijn kop. Hoe kan dat, bij een man die werd geboren in een kruideniersfamilie, met de verwachting dat hij het bedrijf zou voortzetten?

De tuin
Op een zonnige zondag loop ik rond in zijn wereld. Mijn ogen weten niet welke kant ze op moeten kijken. Een palet aan licht, vormen, kleuren en geuren slurpt mijn aandacht op. Ik sta stil en kijk rustig om me heen. Dat valt niet mee, want het is druk in de tuin. Ik ben niet de enige die gefascineerd lijkt door deze plek.

Licht en lucht
De eigenaar van de tuin was geen professionele tuinman, maar wel een groot liefhebber van bloemen en planten. Hij bekeek ze op zijn speciale manier, vooral het licht en de lucht. Wat wil je als je een schilder bent die gefascineerd is door de schoonheid van het licht, door dat ene moment waarin alles anders is dan daarvoor?

In de natuur
Als je zijn persoonlijke geschiedenis leest, zie je de ontwikkeling die hij doormaakte. Oscar-Claude begint zijn kunstenaarsbestaan als tekenaar van spotprenten in kranten. De notabelen van de stad zijn niet gecharmeerd van de grote hoofden die hij hen geeft. Gelukkig wordt zijn jonge talent herkend door een schilder. Deze nodigt hem uit om samen landschappen te gaan schilderen in de natuur. Dit is het begin van Claude Monet, de wereldberoemde schilder. Voor Monet was buiten schilderen een openbaring, waarover hij later zei: “Alsof mijn ogen voor het eerst opengingen”.

Geweigerd
Hij vertrekt naar Parijs en begint zijn schildersavontuur. Hij maakt schilderijen van landschappen in de omgeving waar hij woont en weet ze goed te verkopen. Als hij steeds meer gaat experimenteren met de effecten van licht in de natuur, wordt het lastiger. De ‘Salon de Paris’, in de negentiende eeuw de belangrijkste Franse kunsttentoonstelling, weigert een paar van zijn schilderijen. De manier van schilderen voldoet niet aan de traditionele eisen.

Nieuw!
Keizer Napoleon III is de intriges rond de salonjury zat en beveelt dat er een ‘Salon des Refusés’ komt: een salon van de geweigerden. Een van Monets doeken zorgt daar, onbedoeld, voor het ontstaan van een nieuwe kunststroming. Het schilderij Impression, soleil levant (Indruk, opkomende zon) wordt belachelijk gemaakt door de kunstkritiek. Het is een wazige, idyllische weergave van een haven en sommigen denken dat het nog niet klaar is. Een kunstcriticus zegt: ‘Behang in zijn embryonale staat is meer afgewerkt dan dit zeegezicht.”

Persoonlijk
Monet legt een bom onder alle kunstregels en zijn vrienden volgen hem. Het woord impression wordt al snel de naam van een nieuwe kunststroming: het impressionisme. Niet langer willen ze de vaste thema’s van de Franse Kunstacademie volgen. Ze schilderen onderwerpen uit het dagelijkse leven, vol kleur, in de open lucht, met een hele persoonlijke stijl.

Inspiratiebron
Monet legt zich toe op het weergeven van een bepaald moment. Hij kan zich uitleven in zijn nieuwe woonplaats, Giverny, waar hij een huis koopt en een Japanse tuinman een tuin laat aanleggen volgens zijn ideeën. Later voegt hij daar een watertuin aan toe. Die zondag bewonder ik ze in het echt. Ik weet hoe geraakt Monet was door de verschillende stemmingen die het licht veroorzaakt. Hij schilderde hetzelfde motief op allerlei tijdstippen van de dag. Vooral de watertuin, met het Japanse bruggetje, blauwe regen, waterlelies en heesters, was met de wisselende weerkaatsingen een voortdurende inspiratiebron.
 

Waterlelies
Zelfs meer dan een inspiratiebron: de landschappen van water en weerspiegeling worden een obsessie. Hij leeft meer dan veertig jaar in Giverny, tot hij er in 1926 sterft. In al die jaren schildert hij honderden keren de reflecties in de waterlelievijver. Zijn laatste, speciale serie van meterslange schilderijen wil hij schenken aan het Franse volk, ter ere van het einde van de Eerste Wereldoorlog. Er wordt een apart museum voor aangewezen. Helaas maakt hij het niet meer mee dat de doeken er worden geïnstalleerd. Ook in dat museum wandel ik rond. Ik voel me omringd door een betoverend waterlelielint van 100 meter lang en 2 meter hoog – een onvergetelijke ervaring.

Bijzonder
Voor mij en heel veel anderen is Claude Monet een bijzondere man. Niet alleen was hij de grondlegger van een nieuwe stroming die dwars tegen de tijdgeest inging. Hij durfde zijn eigen gevoel en ideeën te volgen. Ook op ‘oudere leeftijd’ bleef hij zich artistiek ontwikkelen en zich telkens weer opnieuw uitvinden. Dat is des te indrukwekkender als je weet dat hij een onrustig privéleven had, met veel verhuizingen en tegenslagen. Aan de zijde van zijn grote liefde Camille trotseerde hij de afkeuring van zijn ouders, gevolgd door financiële moeilijkheden en beproevingen. Kort na de geboorte van hun tweede kind sterft Camille op 32-jarige leeftijd. Monet bekijkt haar urenlang na haar dood, aan de grond genageld door verdriet. Daarna pakt hij zijn schildersspullen en maakt een indrukwekkend portret van haar. Als ik het bekijk, zie ik een van de meest emotionele stukken in de Monet-collectie.

Gevoed
Ik voel me gevoed door alle indrukken die ik opdoe in de tuinen van Monet en bij het bekijken van zijn schilderijen. In de drukke werkzaamheden als eigenaar van mijn bedrijf heb ik die voeding nodig. Om me levendig te voelen. Om bezig te zijn met iets anders dan mijn werk (hoe mooi ik dat ook vind). Om verfrist en vastberaden verder te gaan.

Hoe doe jij dat, je fris blijven voelen in je werk?

Bronnen
De artikelen hieronder tonen afbeeldingen van schilderijen van Monet – een aanrader! Hoewel ik tijdens mijn dagen in Parijs en omgeving opnieuw ontdekte dat er niets boven een echt schilderij gaat.

Kunstmuseum, toelichting bij de tentoonstelling Monet - tuinen van verbeelding, 12-10-2019 tot en met 2-2-2020
Website CultuurArchief, Claude Monet (1940-1926), blog uit de publicatie Kunstbegrip: Columns over kunst en kunstenaars, Ruud van Capelleveen
Website Normandie, Wie was Claude Monet nou eigenlijk echt? Een portret,  Vinciane Laumonier, 10-9-2020
Website Painting Expert, Wie was Claude Monet?, 28-6-2021
Website Tiqets, Monet ontdekken in Parijs: waar vind je de beroemdste schilderijen van Claude Monet,  Mick Murray, 17 -9-2021

► Fotocredit
Bovenrand en 2e foto in blog: watertuin in Giverny, foto van Nicolas Debray via Pixabay
1e foto in blog: eigen foto, bloementuin in Giverny mei 2023