Hoe een coach zakdoekjes en intuïtie inzet: navigeren op kennis én levenservaring

In het eerste coachgesprek zijn er binnen tien minuten dikke tranen in haar ogen. Mijn gedachten flitsen terug naar de allereerste keer dat dit me overkwam: voorjaar 2012. Heel eng, want ik was toen nog in opleiding om coach te worden.

Leren door ervaring: de kracht van coachgesprekken
Coachen is net als zwemmen: je leert het niet uit een boekje. Daarom zijn we als deelnemers al vanaf de start van de jaaropleiding aan de slag met onze eigen proefklanten. We voeren veel gesprekken, nemen deze op en maken reflectieverslagen. Al doende leren we nieuwe dingen, maar ontdekken ook wat we af moeten leren. Die tweede is de lastigste soort leren.

Een sprong in het diepe: wat er gebeurt met een onbekende klant
Het einde van de opleiding nadert en het wordt een spannende trainingsdag. Vandaag oefenen we met een onbekende coachklant, ‘ingebracht’ door de directie van de opleiding. De groep wordt in tweeën gedeeld en om de beurt gaan we als coach in gesprek, in stilte geobserveerd door de andere deelnemers. Ik ben de derde die de coachrol mag vervullen. Tot nu toe kabbelde het gesprek een beetje voort, maar tot mijn schrik barst de coachklant al kort na ons begin in tranen uit.

Omgaan met tranen: een moment van menselijkheid
Ik zeg niets en kijk alleen maar. Dan sta ik op, wandel naar mijn tas en haal er een pakje papieren zakdoekjes uit dat ik haar aanreik. Ze neemt het dankbaar aan en droogt haar tranen. Als ze tot rust is gekomen, vraag ik: “Wat gebeurde er met je?” Het blijkt dat ze met een groot verdriet kampt waar ze met veel emoties over vertelt. Ik laat haar haar verhaal delen, reageer af en toe en ga het gesprek aan. Totdat trainer Ineke ons stopt en een van de andere deelnemers verder gaat.

Een openbaring na de sessie: de diepte van coaching
Als alle deelnemers aan de beurt zijn geweest en de coachklant is vertrokken, praten we na. Ik vraag aan Ineke hoe het kan dat deze vrouw bij mij ging huilen, terwijl de eerste twee gesprekken zo rustig waren. Ze vertelt me iets dat ik nooit meer zal vergeten: een coachklant voelt altijd aan hoe ver ze kan gaan. En: dit zal nooit verder zijn dan de coach in de eigen ontwikkeling is. Ze voegt hieraan toe dat bij coaching niet alleen vaardigheden en houding belangrijk zijn; het gaat vooral over levenservaring en -wijsheid. De coachklant moet voelen dat de coach zich echt kan inleven in hoe ze worstelt met werk- of levensvragen. Menselijke nabijheid – dat is de crux.

Een onverwachte verbinding: intuïtie in coaching
Hoewel ik niet alles begrijp wat Ineke vertelt, was er een deel in mij dat toch precies wist hoe ik moest handelen toen de tranen kwamen. Pas achteraf realiseerde ik me dat het thema van de proefklant hetzelfde was als wat ik meemaakte in mijn eigen leven. Intuïtief(?) verbonden we ons met elkaar en dat leidde tot haar emotionele ontlading.

Hoe levenservaring coaching verrijkt
Nu ik als professional coach met veel meer ervaring en kennis aan het werk ben, onderken ik beter wat Ineke me toen openbaarde. Ik weet ook dat ze gelijk heeft. Als 60+’er heb ik ondertussen de nodige levenservaringen meegemaakt, met een paar zeer ingrijpende. Die brachten me pijn, frustratie, wanhoop en verdriet. Toch vormden ze me ook en na verloop van tijd kon ik zelfs inzien wat ik ervan had geleerd. Wat ik zeker weet, is dat die ervaringen en de geleerde lessen me tot een betere coach hebben gemaakt.

De valkuil van ervaringsdeskundigen
Dat brengt me bij een thema dat ik vaak hoor: hoe zit het met al die ervaringsdeskundigen die zich als coach presenteren? Die je vertellen dat zij een burn-out hebben meegemaakt en jou dus heel goed hierbij kunnen coachen?
Mijn antwoord is simpel: ervaring garandeert niets. Persoonlijke ervaring is heel waardevol, maar dat maakt iemand nog niet meteen een goede coach. Natuurlijk zal een ervaringsdeskundige je prima kunnen uitleggen hoe zij in die burn-out is beland, wat voor haar heeft gewerkt en hoe ze er weer uit is gekomen. Of jij daar iets mee opschiet, is echter de grote vraag. Wat voor de een werkt, is lang niet altijd passend voor de ander. Integendeel – als je niet weet wat je aan het doen bent, kun je meer kwaad dan goed doen.

Waarom coaching meer vereist dan alleen ervaringsdeskundigheid
Een ervaringsdeskundige baseert zich, je raadt het al, op eigen ervaring. Niet op expertise, kennis of een gedegen opleiding. Ik wil zeker niet beweren dat mensen zonder relevante opleiding of diploma geen mensen kunnen begeleiden, maar wees duidelijk en noem het beestje bij de naam. Een ervaringsdeskundige is een ervaringsdeskundige, geen coach, psycholoog of andere dienstverlener met een onbeschermde titel.

Wat ik leerde om een goede coach te kunnen zijn
Als ik terugkijk op mijn coachopleiding, weet ik dat iets meemaken en het gevoel hebben dat je een ander kunt helpen, niet genoeg is. Ik oefende eindeloos hoe ik kan aansluiten bij de persoon die me inschakelt voor hulp. Ik ontdekte wat mijn schaduwkanten zijn en hoe ik kan voorkomen dat ik een coachklant hiermee lastig val. Ik maakte fouten bij het niet centraal stellen van de ander en moest leren om dit soepel te laten verlopen. Ik ontwikkelde het geduld om stiltes te koesteren en om de illusie overboord te gooien dat ik iemand een inzicht kan aanreiken. Dit zijn dingen die je als coach zonder opleiding niet zomaar kunt of weet.

Opleiding en nascholing zijn belangrijk
Ik zeg het er meteen bij: ook een opleiding garandeert niets. Mijn opleiding koos ik echter heel bewust uit en deze bood me een uitstekende basis om als coach te werken. Door een brede aanpak, verschillende trainers en veel oefenen, deed ik kennis en vaardigheden op waar ik nu nog steeds profijt van heb. De intervisie met andere deelnemers leerde me stil te staan bij mijn eigen gedrag.
En die professionele ontwikkeling staat zeker niet stil – zo volg ik als 60+’er regelmatig trainingen en opleidingen om mensen nog beter te kunnen ondersteunen.

Kies je coach niet zomaar!
Als jij in je tweede loopbaanhelft overweegt om jezelf te laten coachen, wees dan kritisch bij wie je aanklopt. Kies voor een professional, dan weet je zeker dat je in goede handen bent. Ik nodig je van harte uit voor een ontmoeting!

► Fotocredit
Bovenrand: Hubert Ngo via Pixabay
In blog:
eerste foto Frauke Riether via Pixabay
tweede foto Keith Johnston via Pixabay