“Geen enkel probleem is verloren voor de hoop”

Een soldaat die zijn been verloor. Een vluchteling. Een moeder van een zoon die wordt vermist. Een man met een depressie. Een gezin getroffen door het kindertoeslagenschandaal. Een vrouw die onvruchtbaar bleek. Een journalist met hartzeer.

Op zoek naar veerkracht: een persoonlijke ontdekkingsreis
Die journalist is Lisanne van Sadelhoff. Toen ze door een dal ging, vroeg ze zich af: wat maakt dat een mens kan opstaan na verdriet? Kan iedereen evenveel tegenslag aan? En de belangrijkste vraag: hoe maak je jezelf veerkrachtiger? Ze gaat op zoek naar veerkrachtvoorgangers en schrijft er een boek over.

Veerkrachtige sleutels: gesprekken met experts en ervaringsdeskundigen
Dit boek komt op mijn pad als ik aan het opstaan ben na een roerige periode (hierover schreef ik eerder een blog). Lisanne ging in gesprek met bijna dertig mensen. Sommige (wetenschappers, psychiaters) hebben ervoor geleerd, andere hebben ervoor geleden. Welke sleutel voor veerkracht gebruikten ze?
Ze ontdekt dat er niet één alwetend orakel is. Voor een deel vond ze die sleutel in de wetenschap – ze had geen idee dat er professoren zijn die de hele dag bezig zijn met het onderzoeken van mentale pijn. Maar antwoorden vond ze ook bij de mensen die gewoon op de aarde rondlopen. Ze noemt ze de gebutsten. De gehavenden.

Veerkracht in actie: van kapper tot minister-president
De gesprekken met hen brengen haar het inzicht dat veerkracht de motor van onszelf is, van onze samenleving. Zonder veerkracht komt de kapper niet meer uit zijn bed na het verlies van zijn partner en geeft onze minister-president er na de zoveelste politieke rel de brui aan. Zonder veerkracht zou de specialist die je opereert aan een levensbedreigend hartinfarct, misschien niet verder zijn gekomen dan het tweede studiejaar.

Ontdekkingen over veerkracht
Uit de verhalen blijkt dat veerkracht een begrip met verschillende lagen is. Over hoeveel veerkracht je beschikt, hangt van toevallige factoren af: je karaktereigenschappen, ervaringen, genen en jeugd, de mensen om je heen en je verdere omgeving. Hoeveel veerkracht je nodig hebt, wordt bepaald door wát je meemaakt en door jezelf. Het is niet zo dat het ene leed zwaarder is dan het andere, maar de impact op een bepaald moment op dat ene individu, is verschillend.
In die caleidoscoop aan ervaringen ontdek ik een paar patronen. Dit is wat ik leerde over het veerkrachtmechanisme.

1. Je ontwikkelt veerkracht in het proces
Veerkracht gaat niet alleen over sterk zijn. Juist het ‘inveren’, het proces van vallen en weer opstaan, is nodig om te ontdekken waar jouw veerkracht zit. Sommige mensen hebben het over mildheid naar jezelf, andere over de ‘schop onder de kont’ die ze nodig hadden. Ontdek mijn eigen ervaringen met vallen en weer opstaan.

2. Zoek, vind en behoud de mensen in je netwerk
Wees niet bang om anderen tot last te zijn met je verhaal en je emoties. In de gesprekken benadrukken velen hoe belangrijk het is om mensen om je heen te hebben die je helpen. De buurman die een pannetje met soep bij je brengt, die ene collega met wie je kunt lezen, schijven en lachen, je zus of beste vriend.

3. Negeer ellende niet, beweeg mee
Na het (soms letterlijk) overleven van de ervaring, is het de kunst om ermee te leren leven. Dan is het nodig om te voelen, erover te praten met jezelf en met anderen, tranen te laten stromen en er echt bij stil te staan. Een moeilijk proces, maar qua effectiviteit wel korter dan doen alsof er niets is gebeurd.

4. Je wordt nooit meer degene die je was
Bij veerkracht gaat het erom in hoeverre je betekenis kunt toekennen aan je ellende: kun je terugveren? Maar je veert nooit helemaal terug. De krassen op je ziel en de eeltvorming die daarop volgt, zorgen ervoor dat je niet ‘zomaar’ terugkeert naar je oude staat van vóór het onheil. Wat je meemaakte, veranderde je. Die oude jij komt niet meer terug.

5. Rouwen gaat meestal goed
De wetenschappers vertelden dat de meeste mensen een goed werkend stresssysteem hebben. Ongeveer de helft van de rouwenden kan na verlies, in welke vorm dan ook, al vrij snel verder met hun leven. Dat gaat niet vanzelf en dat nieuwe leven kent de nodige aanpassingen. Van de andere helft heeft veertig procent ook veerkracht, maar die veren hebben iets meer tijd nodig om weer wat terug te veren. Slechts bij tien procent komt het niet ‘zomaar’ goed. Deze mensen kampen met een complexe rouwstoornis – voor hen is specialistische hulp beschikbaar.

Levenslessen van Dirk De Wachter: veerkracht in tijden van ziekte
Veel indruk op mij maakte het gesprek met Dirk De Wachter, psychiater des vaderlands in België en sinds zomer 2021 ernstig ziek. Hij heeft darmkanker, houdbaar met pijnbestrijding, maar niet te genezen. De psychiater die zijn hele leven andermans veerkracht moest zien te vinden, moet nu die van hemzelf aanwenden.
Met zachtheid kijkt hij naar zijn eigen bestaan en dat van anderen, die hij nog steeds begeleidt. Ondanks het noodlot dat in zijn achterhoofd broeit, is hij niet droevig gestemd. Elke dag ziet hij als ‘extra time’. Hij is de bron van het citaat in de titel van dit blog.

Veerkracht: een boodschap van hoop
Ik vond de kracht van het boek vooral liggen in de ontdekking dat iedereen veerkracht op een andere manier invult. Voor de één is het een keuze om veerkrachtig te zijn, terwijl het de ander als het ware overkomt. Alles bij elkaar geeft het boek je een hoopvolle boodschap: een mens kan zóveel aan. Vaak meer dan je vooraf voor mogelijk had gehouden.

In mijn blog Veerkracht als toverwoord ontdek je meer over de achtergrond van veerkracht

Bronnen
De Correspondent, Lisanne van Sadelhoff, 24 december 2023: Pas als je omdondert, leer je opstaan
Het Parool, Lisanne van Sadelhoff, 14 november 2023: Na haar moeders dood onderzocht journalist Lisanne van Sadelhoff onze veerkracht: hoe staan anderen op na verlies?
NRC, Lisanne van Sadelhoff, 10 november 2023: Hoe ga je na een groot verlies en intens verdriet verder met je leven?
RTL Nieuws, Lisanne van Sadelhoff, 27 oktober 2023: Voelen, instorten en weer opstaan: zó maken we onszelf veerkrachtiger

Boekgegevens 
Lisanne van Sadelhoff
We zullen doorgaan – een hoopvolle zoektocht naar veerkracht
Uitgeverij Das Mag, ISBN 9789493320147

► Fotocredit
Bovenrand: Janie via Pixabay
in blog:
eerste foto Public Co via Pixabay
tweede foto Sajjad Saju via Pixabay