Een witte badmuts als blikopener voor leeftijd

Als ik me afzet aan de muur om terug te gaan, kan ik haar nog net ontwijken. Ik kijk haar geërgerd aan, maar ze doet alsof er niets aan de hand is. Wanneer ik dichter bij de overkant kom, zie ik opeens bij de rand een velletje papier hangen met een titel in grote letters: ‘Ziet u mij, ik zie u niet!’ Plus de afbeelding van een badmuts. Ik lees de hele tekst en nu snap ik wat er net gebeurde.

Zien en gezien worden
De vrouw met wie ik bijna in botsing kwam, draagt een bijzondere badmuts in de kleuren van de blindenstok: wit met twee rode strepen. Het papiertje vraagt andere zwemmers om rekening te houden met blinden en slechtzienden die deze badmuts dragen. Ondanks dat ik al tientallen jaren zwem, is dit nieuw voor me. Ik ga in gesprek met de ‘vrouw met de badmuts’. Ze blijkt slechtziend te zijn en ik hoor dat ze heel blij is met de badmuts. Zo kunnen andere zwemmers haar ruimte geven en “respect tonen”.

Het verbinden van persoonlijke gegevens: slechtziendheid versus leeftijd
Die woorden zetten me aan het denken. Mijn beroepsdeformatie als begeleider van mensen van minstens 40 schiet van het een naar het ander. Ik zie meteen de overeenkomsten en de verschillen tussen zo’n badmuts en leeftijd. Slechtziendheid en leeftijd zijn allebei een persoonlijk gegeven. Toch zijn er belangrijke verschillen in onze omgang met deze twee soorten gegevens.

Van zichtbaarheid tot zichtbaar oud: een vergelijking
Rekening houden met slechtziendheid van een ander doet een beroep op onze medemenselijkheid. Niemand zal weigeren om respect te tonen voor zo’n badmuts. Hoe anders is het bij een ‘iets gevorderde’ leeftijd. Daar vliegen de vooroordelen je om de oren en is menselijkheid ver te zoeken. Oud en ouder zijn bijna scheldwoorden en weinigen durven trots te zijn op hun jaarlijkse kilometerteller. Er is nauwelijks ruimte om in gesprek te gaan over de effecten van stereotypering. Wetgeving (inclusief de Grondwet!), beleid, reclamecampagnes en bekende Nederlanders zijn niet in staat om leeftijdsdiscriminatie van ‘ouderen’ te voorkomen of te veranderen.

Oud versus jong: een oneerlijke strijd
Telkens weer laat onderzoek zien dat deze soort discriminatie wijd verbreid is. Onze naar hokjes hunkerende geest wil graag duidelijkheid, dus die geven we onszelf meteen cadeau. Oud is out, jong is fris en goed. Natuurlijk, ook jongeren hebben te maken met leeftijdsdiscriminatie. Ze hebben echter wel het voordeel dat de arbeidsmarkt snakt naar die schaarse jongeren. Een incidentele slechte ervaring wordt al snel meer dan gecompenseerd door voorkeursbehandelingen en speciale mogelijkheden. Elke organisatie strooit rijkelijk met verleidelijke traineeschappen, Young Talent-trajecten en programma’s voor generatie Z. Opvallend is dat dit niet wordt gezien als leeftijdsdiscriminatie.

Het ironische effect van ‘anti-discriminatie’ op de werkvloer
Wat een contrast met de andere kant van het leetijdsspectrum. Ik maak het regelmatig mee dat organisaties mijn bedrijf al in het eerste contact afwijzen, omdat ze ’niet aan leeftijdsdiscriminatie willen doen’. Een gesprek over de gemiddelde leeftijd (40+) van hun werknemers, de hogere pensioenleeftijd en dus de langere tweede loopbaanhelft, is niet welkom. Als ik kijk naar de grotere vitaliteit van mensen, de snelle maatschappelijke en technologische ontwikkelingen en de krapte op de arbeidsmarkt, verbaast het me dat organisaties zo kortzichtig zijn.

Vechten tegen de leeftijdsstroom in: waardering voor ervaring
Ik blijf vechten voor meer aandacht voor ervaren werkers. En waardering. Niet om alle mensen ouder dan 40 meteen heilig te verklaren, want net zoals in elke groep zijn ook hier voorbeelden te vinden die hun leven voorbij laten sloffen. Die niet verder kijken en denken dan hun eigen neus lang is en blijven steken in wat ze al kennen en kunnen. Maar ze zijn een minderheid en zeker niet representatief voor de moderne mens met minstens veertig levensjaren.
Ik ontmoet zoveel ontzettend leuke, boeiende, in ontwikkeling zijnde 40+’ers dat ik ronduit durf te zeggen dat ‘ouderen’ nog nooit zo levendig zijn geweest als nu. Ze snakken naar ruimte, zelfstandigheid en mogelijkheden om te blijven leren. Dolgraag werken ze samen met jongeren om, met respect en interesse voor elkaars eigenheid, de organisatie en de maatschappij verder te brengen. Zoals altijd: ‘It takes two to tango’. Daarom doe ik hier een oproep aan werkgevers én werknemers.

Luister naar levenservaring: een oproep aan leiders
HR-professionals, bestuurders, directieleden en leidinggevenden: ga eens een echt gesprek aan met je oudere werknemer.
* Neem de tijd om te luisteren naar het antwoord op de vraag wat iemand graag wil in deze levensfase. Hoe kun jij hierbij ondersteunen?
* Vraag naar ideeën en wat die persoon wil bijdragen vanuit zijn of haar rijke ervaring.
* Wat kan de organisatie doen om ervaren werkers te koesteren en op handen te dragen?

Neem jezelf serieus: een oproep aan ervaren werkers
40+’ers / 50+’ers / 60+’ers, leden van ondernemingsraden en netwerken van ervaren werkers: laat horen dat je er bent!
* Toon je actieve bereidheid om mee te denken over levensfase ondersteunend beleid of, nog veel beter, schrijf het zelf.
* Bereid een ontwikkelgesprek, functioneringsgesprek of hoe zo’n gesprek ook mag heten, goed voor. Kom met ideeën over wat jij wilt doen in je tweede loopbaanhelft.
* Duurt het te lang voordat je zo’n gesprek hebt, vraag dan op korte termijn om een bilateraal overleg met je leidinggevende. Neem de regie over je loopbaan.

Verandering begint bij jou
Wees de verandering die je in de wereld wilt zien, zei ooit Mahatma Gandhi. We kunnen ons druk maken (en heel terecht, laat daar geen misverstand over bestaan!) over de negatieve beelden bij de woorden oud en ouder – daar zal de wereld niet door veranderen. Laten we allemaal zelf iets doen om, hoe klein ook, anderen te laten zien en voelen dat oud zijn en worden een menselijk iets is. Dat het een voorrecht is om dit te mogen meemaken en dat ieder mens, ongeacht leeftijd, gezien wil worden voor wie hij of zij is.

Wat ga jij veranderen als het om leeftijdsbeleving gaat?

Bonus
Michael Jackson zegt het zo:
“If you wanna make the world a better place
Take a look at yourself and then make that change”.

► Fotocredit
Bovenrand: Martin Str via Pixabay
In blog: Erika Wittlieb via Pixabay