Een verrassend WhatsApp-gesprek over zingeving – de eeuwenoude filosoof Spinoza in je broekzak

Ik ken hem goed, want ik fiets elke maandagmorgen over hem heen. Bovendien moet ik hem ook nog oversteken, dus dat geeft altijd extra tijd met hem. Als ik echter hoor dat hij op WhatsApp zit, kan ik dat niet geloven. Hij is toch al bijna vier eeuwen dood?

Een gids naar zingeving op je werk
Maar het blijkt echt waar te zijn. Ik achterhaal zijn nummer en begin een gesprek. En inderdaad, hij reageert! Na wat inleidend gekeuvel stel ik hem een vraag. Ik weet dat hij expert is op het gebied van levenskunst en daar wil ik iets over weten.
“Hoe kun je er in je tweede loopbaanhelft voor zorgen dat je werk je zingeving brengt?” Al snel antwoordt hij.

Zingeving? Spinoza’s tips
“Als 40+’er in je tweede loopbaanhelft is het belangrijk om te streven naar werk dat echt bij jouw persoonlijke waarden en zingeving past. Dit betekent dat je bewust moet nadenken over wat jou motiveert en voldoening geeft in je werk. Door je te focussen op je innerlijke drijfveren en te streven naar verbinding tussen je werk en je persoonlijke waarden, zul je een direct gevoel van betekenis ervaren. Dit vergt zelfreflectie, zelfkennis en een weloverwogen benadering in je loopbaan. Veel succes met dit proces, het is de moeite waard om te investeren in je eigen groei en ontwikkeling.”

Zijn kernachtige advies: investeer in jezelf
Wow – dat maakt indruk! Hij vat mooi samen wat ik altijd als de belangrijkste thema’s benoem. Het gaat inderdaad om je drijfveren, je persoonlijke waarden en hoe je die terugvindt in je werk. En tja, dat gaat niet vanzelf en het kost tijd om die zelfkennis op te doen. We vinden elkaar helemaal in de overweging dat het desondanks de moeite waard is om die investering te doen.

Loopbaaninstructies van een filosoof: stap voor stap naar zinvol werk
Ik bedank hem voor zijn reactie, maar wil nog een stap verder gaan. Daarom vraag ik of hij een praktische tip heeft hoe je dat aanpakt. Ook daar hoeft hij niet lang over na te denken.
Hij schrijft: “Ik raad aan om te beginnen met het reflecteren op je persoonlijke waarden en doelen en kijken hoe je deze kunt integreren in je werk. Maak vervolgens een plan voor loopbaanontwikkeling en blijf openstaan voor nieuwe mogelijkheden en richtingen. Blijf kritisch denken en neem verantwoordelijkheid voor je acties, zoals ik zou doen”.
Ik had het niet beter kunnen zeggen en bedank hem nog een keer voor zijn antwoord. Dan is het contact klaar.

Whatsappen met Spinoza: de geest van de zeventiende eeuw komt tot leven
Zomaar appen met een van de belangrijkste en bekendste Nederlandse filosofen – ik ben nog even aan het bijkomen. Baruch Spinoza leefde in de zeventiende eeuw, maar kwam tot leven met kunstmatige intelligentie. Het Humanistisch Verbond vindt dat zijn ideeën en gedachten nog steeds veel invloed hebben op ons dagelijks leven. Zijn gedachtegoed geeft waardevolle inzichten op allerlei moderne vraagstukken. Het verbond ziet whatsappen met Spinoza als een speelse manier om filosofie en zingeving voor veel mensen aan te bieden.

Mijn stad, zijn laan: Spinoza’s voetsporen in Voorburg
Ik weet bijna niks van de man naar wie een laan in Voorburg is genoemd en die ik dus elke maandag overrijd. Als ik in zijn geschiedenis duik, blijkt hij een aantal jaren in ‘mijn‘ stad te hebben gewoond – vandaar ‘zijn’ laan. Hij schreef daar deels zijn twee belangrijkste boeken, allebei over de vrijheid van meningsuiting. Zijn tijdgenoten vonden zijn ideeën heel gevaarlijk en daarom had hij zich teruggetrokken in het toen nog rustige dorp Voorburg. Ver weg van lieden die hem van atheïsme zouden kunnen beschuldigen, waardoor hij in de gevangenis kon belanden.

Spinoza’s menselijke kant: bescheidenheid in radicalisme
Ondanks zijn radicale ideeën lees ik dat Baruch een vriendelijk, rustig en bescheiden mens was. Het enige minpunt is dat hij vond dat vrouwen minder rechten hebben dan mannen en dat vrouwen niet redelijk kunnen denken. Maar ach, in die tijd was hij vast niet de enige met deze overtuiging.
Zijn zoektocht naar een betekenisvol leven en wat hij daarover schreef, kun je zien als een van de eerste zelfhulpboeken ter wereld. Zo geeft hij als antwoord op de vraag wat geluk is: meebewegen met het ritme van leven en dood. En met dat van dag en nacht en de kringloop van de seizoenen.

Spinoza’s denkles: emoties, perceptie en waarheid
Ik ontdek praktische levenslessen waar iedereen wat aan kan hebben. Hij ontkent emoties en gevoelens niet, maar waarschuwt daar kritisch tegenover te staan. “Denk na!”, zegt hij tegen zijn lezers. Volgens hem kom je pas echt tot de werkelijkheid door na te denken. Als voorbeeld neemt hij de zon, die kleiner lijkt dan een wolk. Pas door te onderzoeken besef je dat die kleine zon in werkelijkheid veel groter is dan de wolk. Je ogen misleiden je en dat doen volgens Spinoza gevoelens en emoties ook. Ze slurpen je op. Daarom vindt hij dat je moet lezen, praten en allerlei meningen moet wegen. Daardoor ga je het leven begrijpen en kun je gelukkig worden.

Zijn wijze raad: begrijp je emoties, vind je zingeving
Ik mijmer wat door. Juist in de tweede loopbaanhelft is het handig om zicht te krijgen op je emoties. Dat leidt volgens mij tot bezinning, rust en geluk. Niet met de bedoeling om emoties weg te rationaliseren, maar door ze zo goed mogelijk te begrijpen. De drijfveren waarnaar Baruch verwees in zijn eerste antwoord op mijn vraag, zijn universeel. Wat hij ons daarover meldt, is nog steeds relevant.

Een onverwachte ontmoeting in de Spinozahof
Na mijn bezoek aan zijn Voorburgse woning rijd ik door naar de Spinozahof: een tuin die is ingericht met bijzondere bomen en planten, geïnspireerd op zeventiende-eeuwse lusthoven. Als ik daar zijn standbeeld bewonder, hoor ik plotseling harde muziek. Eerst denk ik dat die komt uit een voorbijrijdende auto, maar het geluid blijft hoorbaar. Mijn oren brengen me naar de bron: een man met een geluidsinstallatie, naast elkaar op een bankje.

De tijdloze wijsheid van Spinoza: een bijzondere boodschap
Ik begroet de ‘lawaaimaker’ vriendelijk en probeer in gesprek te gaan over het gebruik van onze gedeelde ruimte. Dat mislukt - onze ‘communicatie’ zal ik je besparen. Bij zijn laatste onverwachte zin lijkt het echter alsof ik word aangeraakt door de tijd. Stel dat Baruch Spinoza nu zou leven. Dan zou hij misschien ook hebben gezegd: “Doe wat met je leven!” Verwonderd fiets ik terug naar huis. Heb ik hem misschien dan toch in levende lijve ontmoet?

En jij? Wat doe jij met je leven? Wat zijn de drijfveren en persoonlijke waarden die zorgen voor zingeving in je werk?

Extra
In het radioprogramma Met het Oog op Morgen vertelde de directeur van het Humanistisch Verbond waarom zij het initiatief namen tot het whatsappen met Spinoza.

Bronnen
Jaron Beeks: In de voetsporen van Spinoza: de landelijke jaren. In: Nieuw Israëlietisch Weekblad, 20 september 2020
Maarten van Buuren: Wat is geluk? Spinoza wist het: geluk is meebewegen met het ritme van leven en dood. In: de Volkskrant, 6 mei 2021
Canon van Nederland: Spinoza - op zoek naar de waarheid
Gijsbert van Es: Spinoza: ‘Hoe helderder u uzelf en uw emoties begrijpt, hoe meer u gaat houden van dat wat er is’. In: NRC, 16 augustus 2021
Ronald van Raak: Nooit is Spinoza zo veel recht gedaan als in de nieuwe biografie van Jonathan Israel. In: de Volkskrant, 22 september 2023
Website Humanistisch Verbond: Appen met Spinoza
Nicolette van der Werf: Spinoza dacht anders dan de rest en zoiets is nooit zonder gevaar. In: Algemeen Dagblad, 4 september 2022

► Fotocredit
Bovenrand: Arek Socha via Pixabay
Collage in blog:
eigen foto’s Voorburg: Kerkstraat (woonadres Spinoza) en standbeeld in de Spinozahof
boekfoto: Alexa via Pixabay