Doorwerken na je pensioen is niet normaal

Stel dat je je werk heel leuk vindt, dat je tegen je pensioen aan zit, maar dat je nog niet wilt stoppen – wat dan? Nou, dat is best gedoe. Waarom? Omdat in ons hoofd de gedachte woont dat die pensioenleeftijd er niet zomaar is. Je bent dan ‘niet meer helemaal fris’, dus het is de hoogste tijd om lekker te genieten van het niet-werken.

Nieuwe trend
Tot een paar jaar geleden was er niks mis met de titel van dit blog. Door een bericht op LinkedIn kwam ik echter op het spoor van een hele nieuwe trend, eentje die haaks staat op de titel. Als leeftijdsexpert voor ervaren werkers werd ik meteen nieuwsgierig. Het kostte mij een flink aantal uren om hierover economische artikelen te lezen, onderzoeksconclusies te bestuderen, te luisteren naar radioreportages, en Kamervragen en droge teksten voor ingestelde staatscommissies door te spitten. Wees maar blij dat jij dat niet hoeft te doen. Ik vat alles samen en praat je in dit blog graag bij. Het belang van het onderwerp gaat veel verder dan die ene 60+’er.

Oplossing voor tekorten?
Ik ga ervan uit dat je een beetje het nieuws volgt en op de hoogte ben van de grote krapte op de arbeidsmarkt. Veel sectoren lijden onder personeelstekorten. Aan de andere kant komen er steeds meer vitale 60+’ers. Zouden er mensen zijn die langer willen doorwerken? Of misschien terug willen keren als ze met pensioen zijn? En zouden we hiermee de tekorten kunnen oplossen? Interessante vragen waarover een paar expertclubs zich bogen.

Graag willen werken
Omdat het over aantallen gaat, zal het je niet verbazen dat het CBS al snel om de hoek komt kijken. Dit bureau werd aangevuld met mensen van het onderzoeksinstituut NIDI, gespecialiseerd in demografische thema’s. Zij deden samen onderzoek naar hoeveel gepensioneerden graag weer zouden willen werken. De uitkomsten verbaasden de onderzoekers: het waren er veel meer dan ze hadden verwacht. Ze dachten, omdat er behoorlijk wat te doen was rond de gestegen pensioenleeftijd, dat mensen er niet over peinsden om terug te gaan naar het werk. Die gedachte bleek niet te kloppen.

Leuk werk
Uit het onderzoek blijken maar liefst vier op de tien gepensioneerden best te willen terugkeren naar het betaalde werk. Hoewel, betaald? Geld is de minst belangrijke reden. Ze doen het omdat ze het werk leuk vinden en op voorwaarde dat ze hun eigen werktijden kunnen bepalen. In een radioprogramma werd een net gepensioneerde medewerker van de provincie Utrecht gevraagd of hij zich in die conclusie kon vinden. Zeker, antwoordde hij. Hij wil graag nog even doorgaan met een onderdeel van zijn werk dat hij het allerleukste vindt. Hij bouwde in de afgelopen jaren een groot netwerk op en de contacten hierin vormen voor hem een zingevende bezigheid. Hij ontmoet andere mensen en komt op veel plekken. Voor hem is het erg waardevol om dit werk te blijven doen.

Ervaren werkers
De onderzoekers geven aan dat organisaties tot een jaar of vijf geleden helemaal niet bezig waren met het benaderen van gepensioneerden. De krapte op de arbeidsmarkt zorgt ervoor dat er meer aandacht kwam voor het aantrekken van deze groep.
Toch zou het nog beter zijn als organisaties meer stil zouden staan bij het behouden van ervaren werkers. Meestal komen organisaties niet verder dan ad-hoc beleid: iemand gaat bijna met pensioen, gaat daarover in gesprek met zijn leidinggevende en dan komen ze tot iets. Vaak ook niet, want er is veel weerstand, vooral bij leidinggevenden, om gepensioneerde werknemers weer in dienst te nemen of als zelfstandige in te huren. De medewerker krijgt te maken met informele drempels, beperkingen of onduidelijke, ingewikkelde bureaucratische procedures.

Je wordt ontslagen
Even een praktisch punt: wist je dat je automatisch wordt ontslagen als je de AOW-leeftijd bereikt? De rijksoverheid heeft dat in 2008 voor rijksambtenaren geschrapt, als experiment. Toen echter bleek dat het weinig effect had, is het experiment gestopt. Als werkgever vond de rijksoverheid het belangrijker om op een soepele manier van werknemers af te komen. Dus is het nog steeds zo dat die AOW-datum dwingend is. Als je als werknemer wilt blijven werken, zul je er zelf iets voor moeten doen. Er is een nieuwe arbeidsovereenkomst nodig, tenzij je ervoor kiest om als zelfstandige verder te gaan, iets dat steeds meer gepensioneerden doen. In 2021 was dit ruim een derde van alle gepensioneerden.

Blijven werken
Ik pleit ervoor dat iedereen die graag wil blijven werken, hetzij bij dezelfde werkgever, hetzij bij een nieuwe, die mogelijkheid krijgt. Vanuit Personeelszaken zou er systematisch beleid moeten komen om meer aandacht aan deze groep werknemers te geven. Bijvoorbeeld door gesprekken te voeren met mensen in de laatste jaren van hun loopbaan: ‘Wat zou je willen na je AOW?’ Ook zouden er nieuwe vormen van flexibiliteit moeten komen, zodat er een betere aansluiting is tussen wat gepensioneerden willen en organisaties kunnen bieden.

Wat zou het mooi zijn als we in de niet al te verre toekomst anders denken over leeftijd. Als die AOW-leeftijd niet meer wordt gezien als een vanzelfsprekende reden om te vertrekken, maar als een nieuwe ronde. Daarvoor hebben we alle krachten nodig, van werknemers en werkgevers!

Bronnen
Harry van Dalen e.a., Sociale normen beperken werken na AOW-leeftijd, ESB (Economisch Statistische Berichten), 13 december 2022
Ellen Dingemans e.a., Aanzienlijk onbenut arbeidspotentieel onder gepensioneerden, ESB, 10 april 2023
Kamervragen 2022-2023, 13 april 2023, 2023Z06661, vragen van de leden Den Haan (Fractie Den Haan) en Smals (VVD) aan de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid naar aanleiding van het artikel in ESB van 10 april 2023
Kwart gepensioneerden wil best terugkeren op de werkvloer, gesprek met onderzoeker Hanna van Solinge (NIDI) en Erik van Tooren, coördinator erfgoed expertteam bij de provincie Utrecht, in het programma Je geld of je leven, NPO Radio 1, 11 april 2023
Jaap Oude Mulders en Orlaith Tunney, Werken na de AOW-leeftijd: wat vinden werkgevers?, Demos, bulletin over bevolking en samenleving, jaargang 36, nummer 4, april 2020, pag 5-7
Jaap Oude Mulders, e.a., Zet loslaten van de verplichte pensioenleeftijd aan tot langer doorwerken? De rol van informele drempels, Tijdschrift voor HRM, 20 (11), pag. 1-19

Fotocredit
Bovenrand: foto van PublicDomainPictures via Pixabay
In blog: foto's van Age-positive image library in Centre for Ageing Better