De belangrijkste loyaliteit ben je zelf

Pas in een van de laatste filmscènes toont hij zijn gevoelens en spreekt die uit. Ook haar gezicht toont emoties. Een close-up brengt hun beide handen in beeld, stevig elkaar vastgrijpend. Dan vertrekt haar bus en moet ze zijn hand loslaten. Zijn hand blijft zichtbaar, hangend in de lucht en vertaalt zijn eenzaamheid. Als de bus wegrijdt, staat ze nog steeds op het achterbalkon en zie je haar betraande gezicht. ‘Vaarwel’ is het allerlaatste woord dat hij haar toeroept. Ze zullen elkaar nooit meer ontmoeten.

Butler
De film raakt me telkens weer. Hoofdpersoon is Stevens, butler op een Engels landgoed in de jaren rond de Tweede Wereldoorlog. Hij wil een ‘groot butler’ zijn, iemand die onder alle omstandigheden zijn waardigheid weet te bewaren. Daarom staat zijn leven in het teken van plicht, dienstbaarheid en uiterste discretie. Zijn werkgever en de gasten worden op hun wenken bediend. Stevens lijkt onzichtbaar zijn werk te doen.

Gevoel verbergen
Achter deze rigoureuze taakopvatting verbergt hij al zijn gevoelens en dat is goed te merken in zijn woorden en gedrag. Als het hoofd van de huishouding, Miss Kenton, hem meldt dat zijn zieke vader (die ook onderdeel is van het huishoudelijk personeel) op sterven ligt en, een tijd later, dat hij is overleden, zegt hij dat hij druk bezig is ervoor te zorgen dat het belangrijke diner met belangrijke gasten vlekkeloos verloopt. Over de ‘zaak’ van zijn vader zal hij zich later bekommeren. ‘Vader had dat zeker zo gewild’, is zijn uitleg hierbij.

Plichtsbetrachting
Stevens is een mens op wie gevoelens, emotionele ervaringen, ontroerende momenten en ook de liefde ogenschijnlijk geen vat krijgen. Dat breekt hem op de lange duur op. In de film kost zijn leven van plichtsbetrachting en loyaliteit hem zijn levensgeluk. Als hij eindelijk tot het besef komt dat hij door zijn kreukvrije gedrag zijn kansen op genegenheid en liefde voorbij heeft laten gaan, is het te laat. Hij zal de gevangene blijven van zijn beroepsethiek.

Verwachtingen
Deze butler is beslist niet uniek. Veel mensen laten hun geluk bepalen door wat anderen van hen verwachten. Werkgever, partner, kinderen, buren, vrienden, bekenden – allemaal hebben ze hun eigen wensen, ideeën, soms zelfs eisen over hoe je je leven ‘moet’ inrichten. Beelden, vooroordelen, normen en waarden spelen daarbij ook een rol. En zo kan het gebeuren dat een groot deel van je leven bestaat uit het doen van wat anderen belangrijk vinden.

Kiezen
Het lijken automatismen, maar achter elk doen of laten schuilt een keuze. Mijn diepste overtuiging is dat je in je leven altijd kunt kiezen. ‘Het leven is de som van al die keuzes’, zo sprak de Franse schrijver en filosoof Albert Camus. Vraag je eens af: hoe loyaal ben ik ten opzichte van mezelf?

Bron: film The remains of the day, naar het gelijknamige boek van Kazuo Ishiguro.
In de filmtrailer hieronder krijg je een korte indruk.