Ter uitbreiding van mijn gereedschapskist als coach ben ik op zoek naar een digitale test. Ik stuit op een die me aanspreekt en ga in op het aanbod van het bedrijf om de test te maken. Als ik ermee bezig ben, heb ik binnen vijf minuten spijt. Wat een gedoe! Bij 312(!) stellingen moet ik kiezen welke het beste bij mij past. Ze komen met twee of drie tegelijk en ik moet ze in volgorde zetten. Soms is dat makkelijk; veel vaker zucht ik.
Niet nadenken
Daar heb je weer zo’n onmogelijke opgave. Vind ik het belangrijk om concrete doelen te stellen? Of vind ik het belangrijk om een goed contact met mensen te hebben? Allebei evenveel punten geven, kan niet. Het feit dat me bij de inleiding werd opgedragen om niet lang na te denken, maakt me ook nog eens wantrouwend. Wat is er mis met nadenken? Sommige stellingen komen terug, in wisselende combinaties. Ik probeer consistent te zijn in mijn antwoord en denk heel wat af.
Veel herhaling
In een klein uurtje maak ik kennis met een persoonlijkheidstest. De rapportage valt snel in mijn mailbox. Zeventien pagina’s met indrukwekkende, kleurrijke grafieken en veel tekst. Na lezing concludeer ik dat het stikt van de herhalingen en dat het rapport de helft korter kan.
Kritiek niet welkom
Het stuk roept vragen bij me op. In telefonisch contact met het bedrijf dat de test ontwikkelde, merk ik dat mijn kritische houding niet op prijs wordt gesteld. Dat blijkt al direct aan het begin, als ik benoem dat het rapport het heeft over persoonlijkheid. Desgevraagd bevestigt het bedrijf mijn stelling dat het om een psychologische test gaat. Er blijkt echter geen goedkeuring van het Nederlands Instituut van Psychologen (de grootste beroepsvereniging van psychologen in Nederland) te zijn.
Geen certificering
Ik spreek mijn verbazing uit over het feit dat de test twintig jaar geleden door het bureau is ontwikkeld en al die tijd in gebruik is, zonder goedkeuring. De korte reactie is dat het bedrijf dat niet nodig vond. Wel zijn ze daar sinds een tijdje mee bezig, omdat opdrachtgevers hierom vragen in aanbestedingstrajecten. Ik zeg dat ik er niet over peins met de test te werken voordat de certificering rond is. Het telefoongesprek komt tot een einde.
Onthutst
Geïntrigeerd door deze gang van zaken doe ik een zoekactie op internet. Ik stuit op stapels artikelen en boeken die een onthutsend beeld scheppen van de wereld van persoonlijkheidstesten. Eén ding blijken de tests met elkaar gemeen te hebben. Of ze nou MBTI, DISC, HBDI, Enneagram, Management Drives of Spiral Dynamics heten: er schort van alles aan. Wetenschappers staan er op z’n minst sceptisch en meestal afwijzend tegenover.
Contrast
Dat staat in groot contrast met de praktijk waarin organisaties er niet alleen heel veel geld aan uitgeven, maar de tests ook gebruiken bij beslissingen voor werving, selectie en promotie. Blijkbaar is er behoefte aan dit soort instrumenten en wordt het ontbreken van wetenschappelijk gehalte niet doorslaggevend gevonden. Al spittend kom ik echter ook de gevaren tegen van dit gebruik.
Gevaren
Jaarlijks krijgen duizenden mensen met dit soort testen een etiket opgeplakt. Ze zijn een kleur of een type met vier hoofdletters. Maar mensen passen niet in hokjes. Als je beslissingen neemt op basis van een twijfelachtige manier om medewerkers in categorieën in te delen, doe je mensen en organisaties tekort. Bovendien wordt de testuitslag meestal besproken door niet-psychologen, zoals HR-medewerkers of leidinggevenden. En soms zelfs door collega’s!
Ook merkte ik dat coaches, managers en HR-mensen zich verschuilen achter 'objectieve' profielen om zo hun eigen inschattingsvermogen uit de wind te zetten. De profielen of kleurtyperingen worden met felheid als een evangelie beleden.
Verstoppen
Minstens even belangrijk is wat een testuitslag met mensen doet. De kans bestaat dat ze zich daarmee gaan vereenzelvigen en dan wordt het een selffulfilling prophecy. Ze verstoppen zich achter hun resultaten. 'Ze weten nu hoe ik ben.' 'Ik kan niet anders.' Ze gaan leven met het idee dat ze een bepaald type zijn en in het ergste geval eronder lijden.
Zo las ik over een medewerker die zo’n test moest invullen en als blauw werd betiteld. De rest van haar collega’s bleken oranje en rood. Drie maanden na de test zat ze weggepest thuis.
Niet meer doen dus, dit soort testen?
Tja, testen en modellen kunnen het gesprek op gang brengen, pijnpunten blootleggen, aanzetten tot reflectie. Ze kunnen ook heel vermakelijk zijn. En daar is niets mis mee. Zodra je er echter beslissingen op baseert, mensen erop beoordeelt of het als de absolute waarheid ziet, verlies je de realiteit uit het oog!
Bronnen
- Jelke Boellen (e.a.): Persoonlijkheidstesten: Zin of onzin? Een kwalitatief onderzoek naar het gebruik van persoonlijkheidstesten in organisaties. Universiteit Utrecht, 9-2-2018
- Maarten Boudry: "De HR-ballon doorprikt" van Patrick Vermeren. 29-1-2008
- Anne Corré: Een kleurenmodel om je collega beter te leren kennen – werkt dat? NRC Handelsblad, 2-12-2016
- Richard Engelfriet: 'Stop met persoonlijkheidstests, ze zijn gebaseerd op gebakken lucht'. AD, 1-5-2018
- Richard Engelfriet: Verspil geen geld meer aan Insights Discovery, Management Drives en MBTI. 11-2-2016
- Nelleke Koops: Ben je een S of toch meer een N-type? NRC Handelsblad, 19-1-2011
- Nathalie Le Blanc: De onzin van persoonlijkheidstesten bij bedrijven: 'Je kunt net zo goed astrologie gebruiken'. Knack Weekend, 27-3-2019
- Sofie van Lommel: 'Ons belastinggeld wordt gebruikt om gevaarlijke hr-onzin te subsidiëren'. 1-11-2019
- Managers online: Persoonlijkheidstest slechte voorspeller van functioneren. 14-12-2007
- Peter Markensteijn: Bruikbaarheid persoonlijkheidstests. (Ongedateerd)
- Nu.nl: Persoonlijkheidstests op werk: 'Meestal klopt er niks van'. 8-10-2019)
- Saskia Schepers: Persoonlijkheidstesten zijn net zo bruikbaar als de Libelle-horoscoop. 14-8-2016
- Gwenda Schlundt Bodien: Kanttekeningen bij de Big Five. 19-11-2015
- Ben Tiggelaar: De nachtmerrie van de persoonlijkheidstest. NRC Handelsblad, 18-1-2014
- Patrick Vermeren: De HR-ballon – 10 populaire praktijken doorprikt. Uitgever Academia, 2008
- Mark van Vugt: Laat u zich foppen door een persoonlijkheidstest? Trouw, 27-4-2018
Video
Wil je in drie kwartier veel meer weten over deze soort testen? Bekijk de video van de presentatie van Patrick Vermeren (HR-professional en auteur van meerdere boeken) op een vergadering van Skepp (de Studiekring voor Kritische Evaluatie van Pseudowetenschap en het Paranormale). Hij neemt op een badinerende manier de vele onzinnige modellen en aanbieders op de korrel. MBTI, HBDI, LSI, TDI, Equicoaching en de psychoanalyse moeten eraan geloven.
Toch is zijn boodschap ernstig, want de onzin is soms ronduit schadelijk, vooral als het over psychisch welzijn gaat.
Na de presentatie volgt ruim een half uur extra vragen.
Reacties
Josien Sneek
Dank je wel, Angelique. Ik hoop dat het blog je ondersteunt bij het gesprek met je werkgever. Veel organisaties varen helaas blind op dit soort 'testen', ondanks de verschillende gebreken die eraan kleven. Kijk ook zeker even naar de bronnen die onder aan mijn artikel staan vermeld. Als je nog vragen hebt, bel of mail me gerust!
Angelique
Bedankt voor het duidelijke blog, daarmee kan ik proberen de discussie aan te gaan met mijn werkgever.
Josien Sneek
Dank je wel, Mieke! Hoe meer mensen kritisch kijken naar dit soort testen, hoe beter het is. Zowel voor personen als voor organisaties.
Mieke Tummers
Mooi artikel Josien, ik heb hem gedeeld.
Josien Sneek
Je omschrijft het treffend, Petra. We zijn zoveel meer mens dan in één hokje past!
Petra Verschoor
Ik vind dat je het zeer professioneel en duidelijk weergeeft Josien. Onze “kleur” wisselt per emotie en daar hebben we allemaal mee te maken en is zeker niet aan een hokje gebonden👏
Josien Sneek
Dank je wel voor je reactie, Annelies! Ik weet dat mijn blog tegen veel heilige huisjes aanschopt. Daarom ben ik heel blij dat jij, vanuit meer dan 20 jaar HR-ervaring en als directeur van Trainers Academie, mijn standpunt en scepsis deelt.
Annelies Tegel
Zo mee eens Josien! Je hoort continue uitspraken als 'doe nu even niet zo blauw' waarbij mensen in een hokje worden gestopt waar ze vaak helemaal niet thuishoren. Dat geldt al helemaal voor mensen die geen primaire kleur zien terug komen in hun profiel en van alles een 'beetje' zijn. Dit soort testen zijn vaak eerder verwarrend dan dat ze duidelijkheid scheppen!