Als je denkt dat 40 oud is, wacht dan maar tot je zingeving ontdekt

De eerste zin is: “In 2017 ging ik plotseling even dood”. De schrijver vertelt hoe hij diep lag te slapen, na een week van avonddiensten. Als vierenvijftigjarige had hij die dag nog zeventig kilometer op de racefiets afgelegd, met een aardig gemiddelde. Nooit gerookt, een matig drinker, geen overgewicht, dagelijks gezond eten en enkele keren per week sporten – hij zag zichzelf als iemand met een goede gezondheid. Maar die nacht houdt zijn hart ermee op. En daarmee ook zijn ademhaling.

Gelukkig had hij geluk
Hij heeft een partner die het merkt en resoluut handelt. Na een spoedopname op de intensive care, veertig uren coma en veel medisch onderzoek blijkt dat hij geluk heeft gehad. Hij behoort tot de kleine groep van tien procent die een hartstilstand buiten het ziekenhuis overleeft en geen hersenbeschadiging oploopt.

Hoe zit dat met leven en dood?
Die ervaringen zorgen ervoor dat hij anders tegen zijn leven en de dood aankijkt. Hij verbaast zich erover dat niet alleen hijzelf, maar ook veel anderen weinig aandacht aan de dood geven. Als journalist besluit hij gesprekken te voeren met mensen over vragen als: wat is de betekenis van het leven? Heeft dit alles zin? Deze gesprekken verwerkt Fokke Obbema tot een boek.

Zingeving als vaag begrip
Het boek komt op mijn pad als ik aan de slag ga met het thema voor de uitbreiding van mijn bedrijf: zingeving. Ik vind het een vaag begrip. Net zoals de auteur wil ik er meer over weten. Ik zoek antwoorden, al besef ik dat het bij levensvragen niet om eenduidigheid gaat. Het boek bevat de weergave van veertig gesprekken, waarbij werd gekozen voor mensen uit hele verschillende beroepsgroepen. Zo komen een predikant, een spiritueel leraar en een abt aan het woord. Maar ook een celbioloog, cabaretier, advocaat, zangeres en een bladenmaker.

Een zingevingszoektocht met zeven inzichten
Nieuwsgierig neem ik hun verhalen in me op. De ene dag lees ik het interview met een man of vrouw en denk dat er veel waarheid in schuilt. Totdat ik de dag daarna een tegengesteld verhaal lees en net zo goed een overtuigend betoog ontdek. Lastig vind ik dat. Wat levert deze zoektocht nou op? Heel veel levenswijsheid, zeker, maar geen allesomvattende antwoorden. Nadat ik het boek tot me heb laten doordringen, zie ik toch een paar rode draden die ik met je deel: de zeven inzichten.

1. Kwetsbaarheid als essentie en het belang van verbinding
Als samenleving vinden we autonomie en zelfredzaamheid het belangrijkst. Kwetsbaarheid is iets waar we het liever niet over hebben. Verschillende geïnterviewden geven echter aan dat als je alleen maar stilstaat bij wat goed gaat, het contact niet verder komt dan oppervlakkigheid.
Anderen om hulp vragen, bij ziekte of tegenslagen, zorgt voor verbinding. In een brede definitie gaat het om verbinding met jezelf, de natuur of bijvoorbeeld muziek.

2. Veerkracht, hand in hand met dankbaarheid
Ook al leidt de mens in al zijn kwetsbaarheid een onzeker bestaan, als er echt iets ingrijpends gebeurt, heeft hij grote veerkracht. Bijna altijd kan hij lichtpuntjes in zijn bestaan ontdekken, persoonlijke ontwikkelingen doormaken en zelfs dankbaarheid ervaren.

3. Het leven is een leerschool
Veel van de gesprekspartners wijzen erop dat het nodig is om je leven als leerschool te zien. Leren gaat dan niet alleen over academische kennis, maar ook over het leren van anderen en je talenten ontwikkelen. Sommigen benadrukken het belang van meditatie en het oefenen in het beleven van je gevoelens.

4. Hoop op vooruitgang – op weg naar een groter ethisch bewustzijn?
Wat levert al dat leren op? Niet iedereen is ervan overtuigd dat we als mensheid in de loop van de tijd vooruitgaan. Toch wijst Obbema erop dat, ook al zetten we soms stapjes terug, de wereld veiliger wordt en de mensheid gezonder en welvarender. Ook qua ethisch besef, bijvoorbeeld rond slavernij, lijkt er ontwikkeling te zijn, al is dit besef zeker nog niet volgroeid.

5. Beperkingen van de wetenschap en herwaardering van religie
Dankzij de vooruitgang die de wetenschap heeft geboekt, lijkt het soms alsof deze de plek van religie heeft ingenomen. Veel geïnterviewden geven echter aan dat door het oplossen van een vraag tien nieuwe vragen opkomen. Het toont de grote beperkingen van wetenschap.
Zolang we de zin van ons leven nog moeilijk doorgronden, lijkt religie een ander, groter handvat te bieden bij alle chaos en willekeur die ons omringt.

6. Het nut van de dood – zoeken naar essentie
Keer op keer komt naar voren dat juist omdat ons leven begrensd wordt door de dood, er urgentie ontstaat. Velen beseffen dat we iets van ons leven moeten maken voordat het voorbij is. Opnieuw is dankbaarheid een gespreksonderwerp, voor het wonder van het leven zelf. Het besef dat alles vergankelijk is en niets vanzelfsprekend, is het lot dat we als mensen met elkaar delen.

7. Geen zin, wel betekenis?
Elk gesprek uit het boek begint met de vraag: ‘Wat is de zin van ons bestaan?’ Misschien wel de oudste filosofische vraag. Sommigen vinden die vraag zinloos of niet deugen. Anderen menen dat het universum door toeval ontstond en dat er dus geen bedoeling kan zijn.
Vaak wordt in plaats van zin gewezen op de vraag wat het leven betekenisvol maakt. Ook dan komen er uiteenlopende reacties. Van verbinding met de ander, via groeien in bewustzijn tot het besef dat we deel uitmaken van een groter geheel.

Van teleurstelling naar ruimte
Na mijn eerste teleurstelling (‘nu weet ik het nog steeds niet!’) realiseer ik me dat het ontbreken van HET antwoord ruimte geeft. Het biedt me de vrijheid om zelf zin of betekenis aan mijn bestaan toe te kennen. En dat geldt niet alleen voor mij, maar ook voor jou! Voor elk van ons is het leven een zoektocht zonder einde, maar dat wil niet zeggen dat het nutteloos is. Mij helpt het in elk geval om met een bewuste blik te kijken naar wat ik doe of laat.

Boekgegevens
Fokke Obbema
De zin van het leven: gesprekken over de essentie van ons bestaan
Uitgeverij Atlas Contact, ISBN 9789045039329

► Fotocredit
Bovenrand: Hubble’s sharpest view of the Orion Nebula via Hubble site
In blog: Gerd Altmann via Pixabay